Django modelleri

Şimdi blogumuzdaki bütün yazıları kaydedebileceğimiz bir şey oluşturmak istiyoruz. Ama bunu yapabilmek için önce nesne dediğimiz şeylerden (objects) bahsetmemiz gerekiyor.

Nesneler (Objects)

Programlamada nesneye yönelik programlama denen bir kavram bulunuyor. Buradaki ana fikir her şeyi sıkıcı program komutları dizisi şeklinde yazmak yerine, konseptleri modelleyip birbirleri ile nasıl etkileşime geçeceklerini tanımlamak.

Peki bir nesne nedir? Nesne bir özellikler ve hareketler bütünüdür. Kulağa garip geliyor olabilir, bir örnekle açıklayalım.

Eğer bir kediyi modellemek istiyorsak, Kedi nesnesini oluştururuz ve bu nesne şöyle özelliklere sahip olur: renk, yas, ruh_hali (örneğin; iyi, kötü, uykulu ;)) ve sahibi (ki bu da bir insan nesnesi olur ya da eğer sokak kedisi ise bu özellik boş olabilir).

Ayrıca Kedi bazı hareketlere sahiptir: miyavla, tirmala ya da beslen (bu durumda kediye biraz KediMamasi vermemiz gerekir ki o da kendine ait özellikleri olan başka bir nesne olarak tanımlanabilir, bu durumda onun özellikleri arasında da tat yer alabilir).

Kedi
--------
renk 
yas 
ruh_hali 
sahibi 
miyavla() 
tirmala() 
beslen(kedi_mamasi)


KediMamasi
-------- 
tat

Yani aslında ana fikir, gerçek nesneleri kod içinde özellikleri (nesne özellikleri) ve hareketleri (metodlar) ile tanımlamak.

Öyleyse blog gönderilerini nasıl modelleyeceğiz? Bir blog tasarlamak istiyoruz, degil mi?

Cevaplamamız gereken soru: Bir blog gönderisi nedir? Özellikleri ne olmalıdır?

Tabii ki blog gönderimizin içeriği için yazı ve bir de başlık lazım, değil mi? Kimin yazdığını da bilsek iyi olur - dolayısı ile bir de yazara ihtiyacımız var. Son olarak, gönderinin ne zaman yaratıldığını ve yayınlandığını da bilmek isteyebiliriz.

Post
--------
title
text
author
created_date
published_date

Bir blog gönderisi ile ne tür şeyler yapılabilir? Gönderiyi yayınlayan bir method olması güzel olurdu, değil mi?

Bu yüzden publish metoduna ihtiyacımız olacak.

Ne elde etmek istediğimizi bildiğimize göre, haydi bunu Django'da modellemeye başlayalım!

Django modeli

Nesnenin ne olduğunu bildiğimize göre, blog gönderimiz için bir Django modeli oluşturabiliriz.

Django'da modeller özel bir çeşit nesnedir - veritabanı'na kaydedilir. Veritabanı (database) belirli bir veri topluluğuna verdiğimiz isim. Veritabanında, kullanıcılar, blog gönderileri, vs. ile ilgili bilgileri saklarız. Verilerimizi depolamak için SQLite veritabanını kullanacağız. Bu varsayılan Django veritabanı adaptörü - şimdilik bizim için yeterli olacaktır.

Veritabanındaki bir modeli, sütunları (alan adı) ve satırları (veri) olan bir hesap çizelgesi olarak düşünebilirsiniz.

Uygulama oluşturma

Her şeyi derli toplu tutmak için, projemizin içinde ayrı bir uygulama oluşturacağız. Her şeyin en başından düzenli olması çok iyidir. Bir uygulama oluşturmak için aşağıdaki komutu konsolda çalıştırmamız gerekiyor (djangogirls dizininden manage.py dosyasının bulunduğu yer):

macOS ve Linux:

(myvenv) ~/djangogirls$ python manage.py startapp blog

Windows:

(myvenv) C:\Users\Name\djangogirls> python manage.py startapp blog

Yeni bir blog dizininin oluşturulduğunu ve bir dizi dosya içerdiğini fark edeceksiniz. Projemizdeki dizinler ve dosyalar şu sekilde görünüyor olmalı:

djangogirls
├── blog
│   ├── __init__.py
│   ├── admin.py
│   ├── apps.py
│   ├── migrations
│   │   └── __init__.py
│   ├── models.py
│   ├── tests.py
│   └── views.py
├── db.sqlite3
├── manage.py
├── mysite
│   ├── __init__.py
│   ├── settings.py
│   ├── urls.py
│   └── wsgi.py
└── requirements.txt

Uygulamamızı oluşturduktan sonra, Django'ya bunu kullanmasını söylememiz lazım. Bunu mysite/settings.py dosyasından yapacağız -- kod editörümüzde açalım. INSTALLED_APPS'ı bulup ] karakterinin üzerindeki satıra 'blog', yazmamız lazım. Sonuç aşağıdaki gibi görünmeli:

mysite/settings.py

INSTALLED_APPS = [
    'django.contrib.admin',
    'django.contrib.auth',
    'django.contrib.contenttypes',
    'django.contrib.sessions',
    'django.contrib.messages',
    'django.contrib.staticfiles',
    'blog',
]

Post (Blog gönderisi) modeli oluşturma

blog/models.py dosyasında Models denilen bütün nesneleri tanımlıyoruz - burası blog postumuzu tanımlayacağımız yer.

Şimdi blog/models.py dosyasını açalım ve içindeki her şeyi silip şu kodu yazalım:

blog/models.py

from django.conf import settings
from django.db import models
from django.utils import timezone


class Post(models.Model):
    author = models.ForeignKey(settings.AUTH_USER_MODEL, on_delete=models.CASCADE)
    title = models.CharField(max_length=200)
    text = models.TextField()
    created_date = models.DateTimeField(
            default=timezone.now)
    published_date = models.DateTimeField(
            blank=True, null=True)

    def publish(self):
        self.published_date = timezone.now()
        self.save()

    def __str__(self):
        return self.title

str'nin her iki tarafında da 2 tane alt çizgi (_) kullandığımızdan emin olalım. İki alt çizgi Python dilinde sık kullanılır, bazen "dunder" olarak da anılır ("double-underscore"un kısaltması).

Biraz korkunç görünüyor, değil mi? Ama merak etmeyin - hepsinin ne anlama geldiğini tek tek anlatacağız!

from veya import ile başlayan tüm satırlar başka yerlerden bir şeyleri projemize dahil eder. Yani, başka yerlerde tanımlanmış kodları dosyalarımıza kopyalamak yerine, bu kodların bir kısmını from ... import ... kullanarak kodumuza dahil edebiliriz.

class Post(models.Model): - bu satır modelimizi tanımlıyor (bir nesne).

• class bir nesne tanımladığımızı belirten anahtar kelime.
• Post modelimizin ismi. Başka bir isim de verebilirdik (yeter ki özel karakterler ve boşluk kullanmayalım). class isimleri her zaman büyük harf ile başlamalıdır.
• models.Model Post'un bir Django Modeli olduğunu belirtir, bu şekilde Django onu veritabanında tutması gerektiğini bilir.

Şimdi daha önce bahsettiğimiz özellikleri tanımlayabiliriz: title, text, created_date, published_date ve author. Bunun için her alanın türünü tanımlamamız gerekir (Bir metin mi? Bir numara mı? Bir tarih mi? Başka bir nesneye referans mı, örneğin User?)

• models.CharField - belirli bir uzunluktaki metinleri tanımlamak için kullanılır.
• models.TextField - bu da uzun metinleri tanımlar. Blog gönderileri için biçilmiş kaftan, değil mi?
• models.DateTimeField - bu da gün ve saati tanımlamada kullanılır.
• models.ForeignKey - başka bir modele referans tanımlar.

Burada her detayı anlatmıyoruz, çünkü çok fazla vakit alır. Model alanları (model fields) hakkında daha fazla bilgi edinmek ve yukarıda açıklananların dışındaki alanları nasıl tanımlayacağınızı öğrenmek istiyorsanız Django dokümantasyonuna bir göz atabilirsiniz (https://docs.djangoproject.com/en/2.0/ref/models/fields/#field -types).

Peki ya def publish(self): nedir? Bu, daha önce bahsettiğimiz publish metodu. def bunun bir fonksiyon/method olduğunu söylüyor. publish ise methodumuzun ismi. Eğer isterseniz metodun adını değiştirebilirsiniz. Methodlara isim verirken küçük harf kullanmaya ve boşluk yerine alt çizgi kullanmaya dikkat ediyoruz. Örneğin ortalama fiyatı hesaplayan bir methoda ortalama_fiyati_hesapla ismi verilebilir.

Genellikle methodlar bir şeyler döndürür (return anahtar kelimesi döndür anlamına gelir). __str__ methodunda bunun örneğini görebiliriz. Bu durumda, __str__() methodunu çağırdığımızda Post başlığını içeren bir metin (string) elde ederiz.

Aynı zamanda hem def publish(self): satırının, hem de def __str__(self): satırının sınıfımızın içinde girintili (indented) bir şekilde yazıldığına dikkat edin. Python boşluklara duyarlı olduğu için class'ın içindeki metodları girintili olarak yazmamız gerekiyor. Aksi takdirde methodlar class'a ait olmaz ve beklenmedik davranışlarla karşılaşabilirsiniz.

Buraya kadar model hakkında anlamadığın bir şeyler varsa mentörüne sormaktan çekinme! Bu konuların biraz karmaşık olduğunun farkındayız. Özellikle hem nesneleri hem de fonksiyonları aynı anda öğrenmek kolay değil. Umarız gizemi biraz azalmaya başlamıştır!

Modeller için veritabanında tablo oluşturma

Son adımımız yeni modelimizin veritabanına eklenmesini sağlamak. Öncelikle Django'nun modelimizde bazı değişiklikler yaptığımızı bilmesini sağlamalıyız. (Daha yeni oluşturduk!) Komut satırına gidelim ve python manage.py makemigrations blog yazalım. Şöyle görünmeli:

komut-satırı

(myvenv) ~/djangogirls$ python manage.py makemigrations blog
Migrations for 'blog':
  blog/migrations/0001_initial.py:

  - Create model Post

Not: Düzenlediğiniz dosyaları kaydetmeyi unutmayın. Aksi takdirde, bilgisayarınız önceki sürümü çalıştırarak beklenmedik hatalar verebilir.

Django bize veritabanımıza uygulayabileceğimiz bir taşıma (migration) dosyası oluşturdu. python manage.py migrate blog yazdığın zaman şunu görmelisin:

komut-satırı

(myvenv) ~/djangogirls$ python manage.py migrate blog
Operations to perform:
  Apply all migrations: blog
Running migrations:
  Applying blog.0001_initial... OK

Yaşasın! Post modelimiz artık veritabanımızda! Görsek ne güzel olur, değil mi? Gelecek bölümde Post'un nasıl göründügünü göreceğiz!